Jiqsum

 Delljak Pašee žuni İlisujni xivejnče Baballı xivejqa üqqänģä jäqqılj ärabaar qizaaxı. Ärabaar devabišilqa naft alidxhı massa hiljes vüqqä vuxha. Ärabaaršee injaani xalqʼın acʼaalj acʼaxhesdimej, Delljak Pašejs salam hivo ivhojn: “Valqa sa-qʼödlje sual hiljes, mančis žavabbı qilje”. Delljak Pašee adabıkva salam qivšu ekʼra javašxha ejhe:  “Žavabbı qiljes häzirra vorna, sualbı hilje”. Ärabaaršee qijghan: “Sa hižonje vodun?” Delljak Paše ejhen: “Allah.” “Qʼödlje hižonje vodun?” “Verığij vaz.” “Xhebıdlje hižonje vodun?” “Xhunaššen tʼalaqʼbı.” “Joqʼudlje hižonje vodun?” “Kitabbı: Tavrat, Zabur, Inžil, Qʼurʼan.” “Xhodlje hižonje vodun?” “Islamın šartʼbı.” “Jixhıdlje hižonje vodun?” “Islamın ferzbı.” “Jighıdlje hižonje vodun?” “Žehennembı.” “Molidlje hižonje vodun?” “Žennetbı.” Jӏčʼudlje hižonje vodunva qijghananģä Delljak Pašee iljakka kullje dešinžad sualod hele (ärabaaršee jüčʼudʼesın sual sinemiš haʼasdimej hivo ıxha) kullje češmiš dexha ejhe:  “Häkʼen vodon, zı Baballı xiv...

 Avala zamana sa xiv vuxha. Mani xivun insanar gejb hïrsnan, sabır dešin qäl haʼan, sačaaxaran karbı vuxha. Mančiqa gora adamejršiqad aqʼvak, žanak čapıx dešda ıxha deš. Amma mani xivej Älij donana 60-i ešena sa adamij ıxha, manģuni ne aqʼvak, ne žanal čapıx ıxha deš. Älijlqa mani xivuni qʼöni žavanna ulj qavajlje, jugba iljaaka, Älijni aqʼvak čapıx dešod. Ejhe: “Jarab manģuni žanakid čapıx ejxhe.” Sa jiğılj Älij ajxaranģä, šeni gadebišikʼlje ģeže, jugba faham haaʼa iljaaka, Älijni žanakid kʼılinžad mıkʼani jaraxın čapıx dešod. Inbiše ejhen: “Mäxüd ixhes deš, xivuni gırgıni adamejršik čapıxbı, sa Älijn čapıx dešda ixhes, manģukid sa čapıx haʼas ıkkan.” Juxhxhanna nekbı sulamıš haʼana vaxtnij vobna. Älijqad sulamiš haʼasın nek ıxhaj gadebišikʼlje acʼa ıxha. Sa bahna tʼabal haaʼa vuxha Älijka sävxu, manģuni aqʼvak čʼikanıka sa čapıx haʼas. Gozetej vuxha, mısajij mana nek sulamıš haʼas üqqäs. Sa jiğıl Älijlqa nubat qadı, nek sulamıš haʼas harkʼın arxalqa xhjan sellim hau, nekkis xhjan...

Sa vaxtalʼ harna sa xivejnčena sixnareer vuxha. Sanģun do Žamal, šenisanģun do Kamal ıxha. Manbı sixnareer vuxhaj sanasanģukʼle acʼa ıxha. Katxudaaršike kar qöqä dolanmıš vooxhe vuxha, kasibaaršik qibxhır deš. Sa jiğılʼ Žamal sixbı haʼas üqqänģä xhunaššejkʼle ejhen: "Darvaza utʼum himaʼa, sakʼı qäänģä zı žad utʼum haʼasın." Žamal exhalqana ajkʼan, xhunašše paltarbı ģideššu adamij gozet haʼa sevkanmıš ejxhe. Xäm sura vuxhajnģä darvazajn ses ıxha. Xhunašše ekʼba čir-čira qavhu akkasqa qiğejčʼena, ženi qijna bissijib qiğoočʼena. Qarı darvazajsqa hejzvar ilejkana: vaj aman, sa adamee žoni jicʼenče 3-le čavra qiğavʼu haʼajkı älhää vor. Haraj-häšir haaʼas qärqʼïn ekʼba xıleqa bissij aljabtʼu ejhen: Bisi bisij, bisi bisij, Jizdi jikʼes ıxha isij. Ğunab xhıvılʼ, zınar xhıvılʼ Dešda xaaʼar jišda vıghılʼ.  Man xhunašše ivhojnbı sixnarijkʼlje ģijxhenbı. Amma ekʼda-ekʼda čavrabı haʼajkı ajkʼanna. Xhunaššer xaaqa sarkʼıl adamij gozet haʼa gijʼarna. Süpus deljes med darvazajn ses ıxha. Meb...

Sa xivejʼ ab ģonšuvalljej žuhütʼ Abram va musulmanij Ansar ješemiš vooxhe vuxha. Ansar xäbba ušağaarnana kasib ıxha. Abram xärna alverčij, var-devletnana insan ıxha. Ansarıqad sa gelir qään sana ʼ ätıd ıxha deš. Malakje sa zerij balkan vuxha. Balkanıkva kirabı hadqı sa tahärıkva xizan gudmiš haaʼa vuxha. Sa jiğılj  Ansaree inäxür aqʼubej azabej nimejnje gudmišxhes žulqa žad sual hivo. Qijğa ģonšu Abramısqa üqqäs, manģvee belkje sa jäq qäb qaa ʼ ava qʼararılqa qarı. Gırgın žanejdınbı ģonšu Abramısqa jušen haʼanbı. Abramee diqqatukva kʼırı gjaqqı ejhen: "Ģonšu acʼannje vakʼlje Turkijejlj süvän ģekvabı gejd gıranni qʼijmatıs älhää vodunbı. Ğu süväbišin ģekvabı ališšu Stanbulqa hakʼnje. Manbı massa hivoje vas xädın ģazanž ixhes." Ansaree borž-xarž haʼu haarın 5-ni mantakje 500 ģekva ališšu Stanbulqa hajkʼan. Maaʼar sanģus mihman ejxhe. Šenisani jiğılʼ  Ansar sabara ģekvabı aljatʼu bazarejqa qiğečʼena. Bazarej har qarı ģekvabišiqa iljakkına äqäna haʼu ötmiš ejxhi älhää ıxha. Ansar...